Informatie | Terug naar startpagina | In het verleden zijn er vele mooie boeken verschenen betreffende o.a. de historie van de Porceleyne Fles. Ik zal dat niet opnieuw doen maar wil toch - om enige achtergrond aan de cloisonné tegels te geven - een kort overzicht opsommen! Geschiedenis PF cloisonne tegel De Porceleyne Fles werd opgericht in 1653 en was in die tijd gevestigd in een pand aan het Oosteinde te Delft. Het pand bestaat nog steeds. In die tijd was de PF een van de vele plateelbakkerijen gevestigd in het zuidelijk stadsdeel in de omgeving Oosteinde en Molslaan. De plateelbakkerijen in die tijd dankten vooral hun bestaan - in het midden van de 17e eeuw - door het stilvallen van de import van Chinees porcelein uit het Verre Oosten. De PF heeft echter altijd aardewerk vervaardigd en nooit porcelein. Vele van deze industrien konden het in de loop der tijd - vooral door concurrentie van Engelse plateelbakkerijen - niet bolwerken en werden opgeheven. Uiteindelijk bleef de PF als enige aardewerkfabriek bestaan en heeft waarschijnlijk het hoofd boven water kunnen houden door het - in de 19e eeuw - gaan produceren van vuurvaste bouwkeramiek. De PF werd in 1876 gekocht door Joost Thooft die later nauw ging samenwerken met Adolf le Comte. Nog later verscheen Abel Labouchere ten tonele. Omstreeks 1900 werd de gehele produktie verplaatst naar de Rotterdamseweg waar vanaf die tijd vele nieuwe kristalliserende glazuren werden ontwikkeld door Mauser. Veel vooruitgang in cloisonnetechniek werd geboekt door ontwerpen van Bodart, Arum en Oosterloo. Cloisonnetegels werden vervaardigd van 1907 tot 1977. De produktie werd - om bedrijfseconomische redenen - in 1977 gestaakt. Het arbeidsintensieve handwerk en de hoge loonkosten maakten het niet meer verantwoord de produktie voort te zetten. Jammer is dat de PF zijn administratie zeer slecht heeft bijgehouden. Van de cloisonnetegels zijn veelal geen aantallen, geen ontwerper en geen jaar van oorsprong terug te vinden in de archieven. Introduktie cloisonne tegels "Cloison" is het Franse woord voor verhoging, dijkje of tussenschot. Bij de tegels zijn dat dus de reliefverhogingen op de tegel. Bekijken we het basisprodukt - een cremekleurige tegel - mat aan de voorzijde de ongekleurde afbeelding ( zie foto) dan zien we heel duidelijk de verhogingen die op de tegel aanwezig zijn. Deze verhogingen dienen als afscheiding tussen de diverse op de tegel aanwezige kleuren. Verderop zal ik het fabricageproces beschrijven! De closonne items zijn eenvoudig onder te verdelen in een viertal verschillende catagorieen - Siertegels met diverse onderwerpen. Tegels met meestal een bruine rand en twee ophanggaatjes - Siertegels met stads- of familiewapens Tegels met eveneens een bruine rand - Metseltegels Tegels zonder rand, bedoeld om in te metselen - Voorwerpen Borden, asbakjes, etc. Gronstoffen Een cloisonné tegel werd vervaardigd van cloisonné- of ornamentaarde. Deze aarde bestond uit : - verschillende aardesoorten - fijne chamotte - fijngemalen vuurvast puin. Hulpmiddelen Diverse hulpmiddelen werden bij de vervaardiging van deze tegels toegepast: - Sjabloon of doorslagpapier - Houtskooldotje (flanellen doekje) - Pennen en schrapers - Waaierpenseel voor vervaardiging van de randen - Gips- of later rubbervorm - Later een tegelpers - Strijk- of Pouleermes - Vrouwenspuit Vaklieden Vervaardiging van dze tegels vereiste het nodige vakmanschap van diverse personen die bij het produktieproces betrokken waren. Elk van deze personen had een duidelijke afgescheiden taakstelling waarbij we kunnen denken aan: - Ontwerpers - Modelmaker of gipsgieter - Spuiters of glazuurders Voorbereidingswerk moeder- en werktegels - Ongegraveerde vorm van gips - Tekening aanbrengen dmv ingegroefde lijnen geeft moedervorm - Maken van meerdere werkvormen uit klei Produktieproces eigenlijke cloisonné tegel Het produktieproces bestaat uit een aantal stappen, hieronder weergegeven: - Ontwerptekening - Goed- of afkeuring ontwerp - Vervaardiging werktegel - zie hierboven - Persen cloisonné tegel - Droging tegel Bisquittegel - Aanbrengen glazuren aan de hand van de ontwerptekening - Bakken 1e fase Eventueel extra - Aanbrengen glazuren rood en/of goud - Bakken 2e fase Merktekens Cloisonné siertegels zijn aan de achterzijde voorzien van een ingeperst merkteken. Voor 1945 werd altijd gebruik gemaakt van het flesje met de tekens TL erin. Deze tekens staan voor Thooft en la Bouchere, de directeuren van de PF in die periode. Na 1945 werd soms gebuik gemaakt van het flesje met een J eronder. De J staat voor Joost Thooft Onderstaand zijn de twee merktekens weergegeven. Metseltegels werden bijna nooit van een merkje voorzien tenzij ze bedoeld waren voor de buitenlandse markt. Dan werd soms een merkteken als bovenstaand of met inkt aangebracht! | Terug naar startpagina |